miércoles, marzo 13, 2024

33 ANOS DA COMARCA DO BIERZO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


33 AÑOS DA COMARCA,

Por Xabier Lago Mestre.

O 14 de marzo celebramos os 33 anos da creación da Comarca do Bierzo. Este aniversario capicúa ben merece unha reflexión sobre esta longa andaina descentralizadora. O primeiro recordar que todo isto tivo unha orixe no proceso provincial histórico berciano que pervive na memoria cidadá, e que motivou as demandas popular e política coa chegada da democracia. Para uns a Comarca foi a forma de integrar O Bierzo periférico en Castela e León, os leonesistas cren que esta institución representa a estratexia foránea de dividir a provincia nos niveis político e territorial.

            Hoxe a descentralización comarcal posibilita ter competencias varias. A promoción turística supón que O Bierzo sexa a Comarca máis coñecida no noroeste peninsular. En materia de emprego hai unha axencia de colocación. Nos servizos sociais atopamos a atención a drogodependentes. A proteción do medio ambiente axuda á mellor conservación dos nosos montes. O Consello comarcal apoia económicamente aos nosos equipos deportivos. Outros temas importantes son a proteción de menores, as políticas de igualdade, etc.



            A Lei da Comarca refírese aos traspasos e delegacióis de competencias doutras administraciois. Pois ben, a Deputación de León delega o mínimo ao Consello comarcal, caso do servizo de asistencia a municipios, execución de pequenas obras pedáneas ou o banco de terras. Non se entende que a Deputación non ceda a materia de cultura no que se refire á proteción do idioma galego. Debe de ser que en León aman moito a nosa lingua porque xestionan os cartos da súa promoción. E qué dicir da Junta de Castela e León que só delega o xustiño depois de 33 anos.

            A Comarca do Bierzo ten que executar servizos comarcalizados que todos temos moi presentes por pura lóxica. Agardamos os servizos de bombeiros, transporte interurbano, proteción consumidores, arquivo e museo comarcais, recollida e tratamento de residuos, ordenación do territorio e urbanismo, fomento da lingua galega, etc. Mais xa podemos supoñer que a Junta de Castela e León sempre poñerá atrancos a calquera nova cesión de competencias ao Consello comarcal. Ninguén pode entender a estratexia da dita Junta de que aínda existan mancomunidades rurais e O Bierzo teña sido declarado mancomunidade de interese xeral. Que desfeita administrativa!



            Un exemplo das dificultades para avanzar na descentralización no Consello comarcal foi a reforma da Lei da Comarca en 2010. Aquel proceso lexislativo pasou da vontade berciana sen debate popular participativo. Por iso hoxe lemos o articulado desa Lei rexional e vemos que non xorde a referencia á simboloxía comarcal (Día do Bierzo, bandeira, escudo, capital…), cunha mínima mención ao idioma galego, unha modesta financiación, etc. Faltan outras competencias coma a iniciativa lexislativa comarcal, as relaciois exteriores con Galicia, a eleción direta dos conselleiros, novas formas de participación cidadá, urbanismo, o dereito consuetudinario local, etc.

            Digan o que digan os políticos, O Bierzo ten fundamentos de sobra para reclamar máis descentralización. A nivel territorial, estamos illados por montañas e  somos periféricos da chaira castelá. Polo tanto moi lonxanos dos centros de poder rexionais. Hai unha clara conciencia colectiva que se concreta no bercianismo popular, predominante fronte a outros rexionalismos veciños. Os dereitos históricos están presentes na existencia de dúas provincias (1486 e 1821) que condicionan as demandas descentralizadoras porque aquelas son guiadoras. Non nos podemos alonxar de Galicia xa que compartimos cultura e lingua seculares. Velaí a necesidade de institucionalizar as relaciois exteriores con Galicia. Non se debe protexer e fomentar o galego sen contar coas dinámicas lingüísticas veciñas (normativización, normalización, dixitalización, etc.     



            Algo bo terán as comarcas políticas, como ordenación territorial alternativa ás provincias, cando hai ese debate nas Comunidades autónomas. Catalunya e Aragón fixeron  as primeiras comarcalizaciois, e seguiron Navarra, Cantabria e Asturias. Galicia fixo outras comarcas administrativas comandadas por xestores e, tralo seu fracaso político, foron finalmente suprimidas. Recentemente Talavera de la Reina demandou tamén ser declarada comarca legal fronte ao centralismo rexional de Castela-A Mancha (decembro 2023). A Mesa por Talavera puxo o exemplo comarcal do Bierzo, salientando a nosa descentralización e identidade territorial.

            As Comunidades autónomas de España tiveron que demandar durante décadas novas competencias ao Estado democrático. Todos ben sabemos da forte presión política que exerceron as nacionalidades e rexiois periféricas para conseguir as súas aspiraciois. A Comarca do Bierzo ten en contra unha lexislación estatal e autonómica que favorece as Comunidades autónomas e provincias fronte a outras instituciois teritoriais inferiores. A lexislación territorial uniforme de España baséase nunha ordenación provincial do ano 1833, sen debate democrático daquela e decidida por un tal Javier de Burgos. Agora estamos no ano 2024 e no Bierzo soportamos aínda aquel vello centralismo provincial. Entre Galicia e León hai un amplo espazo montañoso e poboación que debe ser obxeto de ordenación territorial alternativa e non continuar sometida ao centralismo de hoxe. Que Ponferrada supera en poboación a Zamora, Avila, Soria, Segovia e Teruel, e estamos condenados a ter menores servizos públicos por unha inxustiza histórica.

O Bierzo, marzo de 2024.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, marzo 02, 2024

45 AÑOS DE BERCIANISMO POLÍTICO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


45 AÑOS DE BERCIANISMO POLÍTICO,

Por Fala Ceibe do Bierzo.

En 2024 se celebran 45 años desde la fundación del Partido de El Bierzo el próximo 25 de abril de 1979. Creemos firmemente que esta fecha fundamental del bercianismo político merece una celebración adecuada. En este sentido queremos hacer algunas propuestas para el próximo 25 de abril.

·       Homenaje floral a los luchadores por la Provincia de El Bierzo ante el monolito del parque de la Provincia de El Bierzo de Ponferrada. En este acto público se puede hacer una concentración de bandeiras cruceiras por parte de los bercianos presentes.

·       Celebración de una Jornada de debate bercianista sobre la historia de los bercianismos social y político. Este acto público puede tener lugar el lunes 24 en la Casa de la Cultura o en el bar Coherencia de la zona alta de Ponferrada.



·       Establecimiento del DECÁLOGO BERCIANISTA para cargos públicos,y militantes y seguidores. Este decálogo serviría para tener claro los compromisos del bercianismo político con la ciudadanía. Fijamos algunos puntos de este posible decálogo:

a) Defensa de la simbología bercianista (presencia de la bandeira Cruceira en instituciones públicas, manifestaciones…),

b) Protección activa de la lengua gallega como patrimonio cultural berciano,

c) participación en las movilizaciones bercianas,

d) Establecimiento de cursos de formación de bercianistas.

e) Ofrecimiento de servicios a la militancia (cursos, excursiones, conferencias, publicaciones, páginas web, etc)

f) Defensa de las instituciones bercianas (Consejo comarcal, ayuntamientos, pedanías, concejos populares…)

g) Fomento del bercianismo social y político en redes sociales.

h) Defensa de tradiciones bercianas democráticas

i) protección del derecho consuetudinario local.

J) libertad de pactos políticos por el bercianismo político.

k) Fomento de la cooperación intercomarcal dentro de la región Sileste (Laciana, El Bierzo, La Cabreira y Valdeorras) en proyectos concretos como Ponfeblio, carretera La Espina-Ponferrada, carretera Ponferrada-Cabreira baja, ferrocarril a Valdeorras, etc


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 27, 2024

NOVO DÍA DO GALEGO NO BIERZO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


O DÍA DO GALEGO NO BIERZO.

Por Xabier Lago Mestre.

Un ano máis celebramos para o 9 de marzo o Día do galego no Bierzo. Tal data representa o nacemento, en 1695, de frei Martín Sarmiento en Vilafranca. Este erudito berciano escribiu muito de diversos saberes, salientanto en ensino e filoloxía do galego. Neste senso defendeu a dignidade deste idioma en paridade co castelán e o portugués. Por suposto, para os galegofantes do Bierzo representa un exemplo a seguir. Estamos seguros de que Sarmiento loubaría a luita de hoxe polo noso galego, porque estamos avanzando paseniño cara a nomalización deste idioma na rexión.

            A data do Día do galego serve para facer unha reflexión da actualidade do noso idioma. Da recente reivindicación da tvgalega no Bierzo podemos salientar o orgullo coletivo pola defesa do galego. Por suposto, os televidentes podemos dividilos entre os que falan o galego, os que entenden esa lingua parcialmente, ademais dos neofalantes (por exemplo, os estudantes de galego e portugués). O galego é idioma romance moi semellante ao castelán, velaí a fácil comprensión das súas series, películas, concursos, noticiarios, etc.



            A comunidade galegofalante do Bierzo representa unha minoría en Castela e León. Aínda así debe ser respeitada pola maioría castelán da provincia leonesa. A dita minoría cultural ten unha continuidade desde a Idade Media segundo a documentación en galego dos mosteiros bercianos. Mais non queremos mirar para o pasado, senón analizar o presente para afrontar un mellor futuro cultural.

            Hai un grupo de falantes bercianos do medio rural que defenden a súa fala tradicional. Estes podemos denominalos coma dialetistas. Entre eles están os que se refiren ao seu chapurreao, dialeto berciano ou galegoleonés, falas de vales (fornelo, ancarés…). Este escesivo localismo céntrase no galego labrego, gandeiro, toponímico,  oral… que amosa lóxicas especificidades lingüísticas. Velaí que atopen diferenzas léxicas ao ver a dita tvgalega. Neste grupo engadimos eses etnógrafos que non queren contaminar o puro galego rural con malas influenzas foráneas, propias da modernidade. O seu problema existe no seu excesivo localismo que empece entender a realidade lingüística do noroeste peninsular.



            Dentro da comunidade galegofalante do Bierzo hai outro grupo que podemos chamar culturalista. Son os que destacan o protagonismo do galego a nivel cultural. Por iso o importante é editar libros (novelas, poesías, dicionarios…), ou facer actos culturais (celebrar o Día do galego, festexar Os maios…), fomentar o ensino nos colexios, convocar concursos escolares, etc. Este grupo cultural comentado rexeita as chamadas influenzas políticas porque cren que desprestixian a reivindicación. Agora ben, si están pola relación institucional cando precisan de cartos públicos para financiar as súas actividades culturais.

            O terceiro grupo galeguista vén representado polos máis politizados. Estes conseguimos o recoñecemento expreso do galego no Estatuto de autonomía de Castela e León, e logo ousamos pedir a oficialidade deste idioma ante as Cortes xerais. Por suposto, este activismo político está mal visto pola maioría. Mais os politizados que comentamos apostamos polo recoñecemento de dereitos lingüísticos, os mesmos que teñen os cidadaos na Galiza. Hai un claro interese por rachar cos artificiais lindeiros administrativos do Cebreiro que perduran no imaxinario político castelao.



            O grupo politizado que comentamos quere a normalización do galego nos eidos lingüísticos (ensino, instituciois, política, comercio…). Incluso pretendemos penetrar nas novas tecnoloxías (tv, radios, dixitais, redes sociais, etc). E como aposta pola modernización e internacionalización mira para o portugués como mellor aliado. Quen visita Portugal ben experimenta a irmandade entre o galego e o idioma luso. Outra cousa son os prexuízos (políticos, filolóxicos…) de moitos contra unha achega ao portugués.

            Os neofalantes do galego queren un idioma funcional que lles sirva para moito máis. Viaxar por Portugal e Brasil, desfrutar do lecer (literatura, internet, música…), estudos universitarios en Galiza e Portugal, atopar novos traballos fóra do Bierzo, etc. Neofalantes que non entenden de tolerías, políticas, “el gallego en Galicia, no en El Bierzo”, localistas, “cada comarca tiene su gallego”, leonesistas, “El Bierzo colonizado por el gallego exterior”, etnógrafos, “el gallego mata las hablas locales”, etc.



            Outra problemática incomprendida é o tema da normativización do galego escrito e estandar. Por suposto que hai diferenzas no idioma galego histórico pola dialetalización, derivada das peculiaridades comarcais. Cada xeración, veciñanza, localidade, val compartido ou comarca ten achegado ao galego o seu léxico distintivo ao longo dos séculos. Velaí a necesidade moderna de fixar un léxico determinado, coa súa gramática correspondente. O galego é falado na Galiza, mais tamén no Eonavia, O Bierzo e A Seabra. Queremos entendernos todos, apesar das diferenzas territoriais, coa axuda dunha gramática e léxicos unificados. E, por suposto, imos máis aló cando miramos fixamente para o portugués neste século XXI, porque a nosa lingua vivirá se simpatizamos con máis falantes.

 

O Bierzo, febrero 2024.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

lunes, febrero 26, 2024

VIÑETAS SATIRICAS DE EL BIERZO



LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL











http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, febrero 16, 2024

O INSTITUTO LEONÉS DE CULTURRA

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL



O INSTITUTO LEONÉS DE CULTURRA.

Xabier Lago Mestre.

A Deputación de León ten un ente específico para a promoción da cultura provincial, trátase do Instituto Leonés de Cultura. Dende hai moito tempo a actividade cultural ten sido un claro obxetivo político e institucional. Neste senso recordamos a creación da biblioteca leonesa en 1928. Tamén sabemos das pretensiois do Consejo leonés de estudios económicos y sociales (1941), “la conservación de las costumbres y tradiciones, el fomento de la cultura en todos los aspectos (…)”. Por suposto, para o franquismo a única cultura, uniforme e oficial, foi a propia do nacionalismo español. Houbo moito folclorismo de gaita, tamboril e danzas populares.

            Coa chegada da democracia descubrimos a outra España máis plural que se manifestaba nas diversas linguas peninsulares. Mais apesar do tempo pasado, para algúns `políticos e funcionarios todo segue igual. Na provincia leonesa hai varias linguas desde a Idade Media. Aínda así, as publicaciois leonesas evitan toda representación escrita do galego do Bierzo. Podemos ollear as páxinas das revistas Archivos leoneses (desde 1947), Vida leonesa, León, publicación del Centro de la Región Leonesa en Hispanoamérica, ou Tierras leonesas da Deputación (desde 1961). Máis recente é a nova revista do dito Instituto leonés de Culturra, chamada Feije (2023). Por suposto non se alude á posibilidade de publicar algo en galego, “artículos inéditos, redactados preferentemente en español (en caso contrario con sus correspondientes traducciones)”. O galego do Bierzo segue a ser tema tabú para a cultura leonesa, innombrable!.



            Pola outra banda, o Instituto leonés de Culturra está a publicar unha serie de cadernos pedagóxicos sobre cultura para escolares. Trátase de cadernos sobre pendoes, indumentaria, xogos infantís, deportes, antruejos, música popular, juntas vecinales, etc. Esperemos ver algún día futuro un caderniño específico para a lingua galega. Será dito Instituto capaz de se referir ao noso idioma galego do Bierzo?. Dicimos isto porque quizais prefira falar de fala galegoleonesa, dialeto berciano ou falas dos vales bercianos ocidentais. Agora a procurar diferenzas entre o léxico galego e berciano. E qué dicir da fonética, ese acento galaico delata aos traidores do leonés histórico. Que lean ben os cartularios dos tumbos dos mosteiros bercianos porque ese galego medieval non se parece muito ao actual (perigosamente normativizado?). Para o final a toponimia, vemos formas agalegadas xunta aos nomes en leonés. Todo está moi clarexo a prol do seu leonés!.  

            Xa veremos o que finalmente fan, contarémolo!. Dicimos isto porque o lindeiro administativo e político que separa León de Galicia quizais condicione as estreitas mentes dos políticos leoneses aínda. Para éstes, de seguro que atoparán grandes diferenzas entre o idioma galego do oeste do porto do Cebreiro e o galego do leste tan leonés, verdade?. Que saiban eses que os bercianos e os galegos falamos o mesmo idioma porque nos entendemos e comunicamos. Que de nada vai servir salientar diferenzas toleiras para crear fronteiras culturais imaxinarias.



            Logo está o tema do “Museo de los pueblos leoneses”. Ben sabemos da teima leonesista por crear unha identidade leonesa por enriba de todo. Velaí que se cuestionen cada día máis as identidades comarcais, caso da autonomista rexión berciana. Agora mola o localismo, que casa mellor co novo leonesismo, por iso se reivindican as localidades fronte ás comarcas. Xa non hai promoción das comarcas turísticas, nin etnográficas, porque divide demasiado a identidade superior leonesa. Amén!

            Temos algo máis que comentar, unha nova función do Instituto leonés de culturra. O deputado provincial de cultura, por suposto da upl, comentou que dende xa este Instituto vai luitar por defender a súa identidade leonesa. Cales son eses ataques foráneos? Os erros que poidan cometer publicaciois e informaciois oficiais. Case nada! Porque según o relatorio leonesista, hai que “preservar la personalidad cultural, el paisaje, los límites territoriales de León”. Que non toquen as sagradas fronteiras do vello reino leonés… por parte dos inimigos foráneos (Castela e Galicia?).



            De remate, o tema que desgusta ao leonesismo. Non se entende que o Instituto leonés de culturra non descentralice a parte da cultura que se refire á proteción do idioma galego no Consello comarcal do Bierzo. A lóxica non a coñece a política leonesista. Eles teñen os cartos e determinan a cultura segundo os seus intereses políticos e caciquis (comprar vontades críticas). Non se razona que o dito Instituto protexa o galego do Bierzo cando nin o coñecen nin o falan. Os bercianos debemos fomentar o galego porque é nosa lingua propia, territorial e histórica. En fin, seguen pois as dinámicas culturais pretéritas tan leonesistas y centralistas coa cultura berciana. Que saiban que seguiremos a resistir esas imposiciois políticas foráneas.

O Bierzo, febrero 2024



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, febrero 03, 2024

DEMANDAS CONTRA LA SUPRESIÓN DE LA TVG EN EL BIERZO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


DEMANDAS CONTRA LA SUPRESIÓN

DE LA TVGALLEGA EN EL BIERZO.

            El colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo continúa denunciando la supresión de la recepción de la TVGalega en esta comarca. Queremos informar a la opinión pública de la injusticia que supone la actuación política municipal que pasamos a relatar.

EL CONTEXTO SOCIOTELEVISIVO.

            La Televisión de Galicia lleva décadas viéndose en la región de El Bierzo. Miles de bercianos disfrutamos a diario de la información, las series y los diversos programas de la TVG. Este medio televisivo permite mantener el contacto cultural normalizado con nuestra lengua gallega por parte de los gallegohablantes y demás televidentes bercianos. La audiencia de la TVG aumenta en los sectores de población de mayor edad por su contacto tradicional con el gallego. La juventud tiene más fácil acceso a las nuevas tecnologías (internet, telefonía móvil, vía satélite, etc). Sin olvidar a los estudiantes de gallego que también aprenden esta lengua con la TVG. Sin aviso previo, hace una semana los televidentes de El Bierzo hemos dejado de visionar la TVG.



            Por supueso, Fala Ceibe ha contactado con la TVG en Santiago para resolver el problema de recepción, donde han abierto la correspondiente incidencia técnica. También hemos comunicado con los ayuntamientos de Corullón y Villafranca. Pero ha tenido que ser la presión social (con campaña en internet) la que ha provocado la respuesta del ayuntamiento de Villafranca. Esta institución nos ha dicho que es quien paga el suministro de luz de la caseta del repetidor de Corullón y que no está dispuesto a seguir pagando la factura eléctrica.

            Entendemos la resistencia al pago de la electricidad por parte ayuntamiento de Villafranca, ahora bien, no tiene disculpa su decisión política de provocar la falta de recepción de la TVG en El Bierzo. De novatos políticos es perjudicar a los televidentes, suprimiendo la TVG, sin buscar antes la solución del problema económico con otros agentes implicados, casos de la CRTVG, Junta de Castilla y León, ayuntamientos y Consejo comarcal berciano. La posición inicial de fuerza del ayuntamiento de Villafranca ha sido contestada por la presión social en internet, algo que no esperaba, y ahora debe reaccionar, para arreglar el problema creado cuanto antes.



PROPUESTAS POLÍTICAS CON FUNDAMENTOS JURÍDICOS.

            Fala Ceibe do Bierzo indica que se pone de inmediato en contacto con otras instituciones para arreglar esta problemática televisiva y recuperar la recepción de la TVG en El Bierzo. En este sentido, mandaremos nuestra queja formal al Procurador del Común de Castilla y León contra el ayuntamiento de Villafranca. Y lo mismo haremos con los partidos de las Cortes de Castilla y León, Xunta de Galicia y partidos del Parlamento Galego.

            Además presentamos una propuesta de resolución al pleno del Consejo comarcal de El Bierzo. Se trata de demandar la consideración de la recepción televisiva de la TVG en lengua gallega como de INTERÉS CULTURAL COMARCAL. Fundamentamos esta propuesta en que la recepción de la TVG es esencial para la protección y fomento de la lengua gallega de El Bierzo. La comentada audiencia de la TVG en la región demuestra su apoyo social desde décadas.



            La fundamentación jurídica de esta propuesta de la recepción televisiva de la TVG como de INTERÉS CULTURAL COMARCAL se basa en varias leyes. El Estatuto de Castilla y León, “gozará de respeto y protección la lengua gallega en los lugares e que habitualmente se utilice” (art. 5.3). Otro tanto se indica en la Ley de la Comarca de El Bierzo, en artículo 1.4 (modificación de 2010). Por otra parte, la Ley 7/2013, 27 de septiembre, de Ordenación, Servicios y Gobierno del territorio de Castilla y León, establece que “la administración autonómica prestará especial atención a las necesidades singulares de los territorios limítrofes de Castilla y León, con la finalidad de garantizar su desarrollo social y económico y la igualdad en el acceso de los ciudadanos a los servicios públicos” (disp. adic. 14). Queda clara la necesidad singular de El Bierzo respecto al mantenimiento de su lengua gallega y la prestación del servicio público de la TVGALEGA para dar funcionalidad comunicativa a este idioma propio y tradicional.

            Por otra parte, es hora de demandar la firma de un convenio de colaboración entre Xunta de Galicia, Junta de Castilla y León y Consejo comarcal para garantizar la recepción de la señal de la TVG en El Bierzo de manera continuada. Sólo de esta forma evitaremos futuras crisis coyunturales y resistencias políticas frente al gallego, ajenas a las verdaderas necesidades de los bercianos gallegohablantes o no. En la propia Ley de la Comarca de El Bierzo se habla de fijar la colaboración Junta de Castilla y León y Consejo comarcal, “la Comunidad de Castilla y León facilitará la participación de la Comarca de El Bierzo en las actuaciones que realice para la promoción de la legua gallega e su ámbito territorial” (art. 1.4).

O Bierzo, febrero de 2024

www.obierzoceibe.blogspot.com

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, enero 27, 2024

A TELEVISIÓN DE GALICIA NON SE VE NO BIERZO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


A TELEVISIÓN DE GALICIA

NON SE VE NO BIERZO,

            O Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo está a recibir varias queixas de veciños da cidade de Ponferrada para comentarmos que non se pode ver a Televisión pública de Galicia desde fai varios días. Hai lóxicas dúbidas sobre se este é un problema temporal, pola nova recomposición das canles televisivas, ou resulta estrutural pola alteración permanente da recepción da TVG na rexión do Bierzo.

            Velaí a razón desta denuncia de Fala Ceibe para que se recupere de xeito definitivo a recepción do sinal da TVG no Bierzo. Todos ben sabemos da importancia que ten esta televisión pública para manter os vincallos culturais e lingüísticos coa Comunidade Autónoma de Galicia. Por iso estamos dispostos a facer o que sexa para recuperar a recepción da TVG no Bierzo. Hoxe remitimos este comunicado áos medios de comunicación, para logo continuar co aviso aos partidos políticos e instituciones públicas correspondentes, de Galicia e Castela e León.



A CAMPAÑA ELEITORAL DE GALICIA.

            Tamén aproveitamos esta denuncia sobre a falta de recepción da TVG no Bierzo para contactar cos partidos políticos presentes na campaña eleitoral ao Parlamento de Galicia. Por mor das relaciois históricas, culturais e lingüístics entre Galicia e O Bierzo pedimos profundar nelas cara ao futuro.

            A TVG debería ter máis atención informativa co Bierzo, para isto poden establecerse de xeito fixo os seus correspondentes nesta rexión, ou asinar convenios de colaboración informativa coa TV de Castilla y León que ten sede específica no Bierzo. Sempre será mellorable a información da TVG sobre os territorios estremeiros de Eonavia, O Bierzo e A Seabra, todos eles de fala galega. Para nada queremos illarnos da  comunidade galegofalante do noroeste peninsular nos niveis televisivo e dixital. Por iso pedimos axuda de novo contra as dinámicas afastadoras e as políticas derivadas de artificiais fronteiras administrativas que hoxe sufrimos.



            Nos debates políticos de Galicia, ante as eleciois parlamentares do 18 de febrero, as relaciois culturais cos ditos territorios estremeiros tamén teñen de estar presente. Nosa supervivencia lingüística futura depende das relaciois normalizadas con Galicia. Teimamos en que non queremos illarnos culturalmente de Galicia, apesar de estar separados políticamente. Reclamamos unha vez máis a axuda foránea e veciñal para poder existir como territorios galegofalantes no século XXI. Pódese facer máis por manter a irmandade cultural entre Galicia e os ditos tres territorios esttremeiros. Necesitamos vontade política e menos medos a traballar polo idioma galego común.

            Pola banda do Bierzo, reclamamos axuda de Galicia para fomentar o galego nos entes locais, caso do Consello comacal, concellos e pedanías. Por iso temos clarexo que hai que crear un Servizo lingüístico comarcal canto antes. Cómpre asinar xa un protocolo de colaboración Xunta de Galicia e mailo Consello comarcal berciano. Temos pendente a recuperación da toponimia galega no Bierzo. A Comisión toponímica de Galicia e o Consello comarcal poden comezar a investigar, coa axuda do Instituto de Estudos bercianos e universidades galegas por exemplo. En fin, que hai moito que facer, mais falta vontade política dual, mentres a demanda social bilingüe medra cada día máis.

O Bierzo, xaneiro de 2024.

www.obierzoceibe.blogspot.com


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, enero 26, 2024

O ENTROIDO NA REXIÓN DO BIERZO

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL



O ENTROIDO BERCIANO,

Por Xabier Lago Mestre.

De novo chega o entroido que ten moito raízame porque descoñecemos a súa antiga orixe. Posiblemente esta festa de inverno sexa máis pagana ca cristiá. Dende logo a dureza do inverno rural (chuvias, néboas, neves, friaxe…) ben merece unha festa moi divertida coma o entroido. A relixión católica ben soubo impoñer a súa moral restritiva polo que se refire ao cumprimento dos seus mandamentos sacros. En contraposición a isto, o entroido rachado contra os poderes históricos, enténdase a igrexa, a nobreza señorial, os concellos, a xustiza real, etc.

Na rexión do Bierzo temos o entroido rural e o chamado carnaval. Este último impóñese no medio urbano das ciudades e vilas, coas comparsas e vistosas carrozas que seguen as modas conxunturais e foráneas. Así o carnaval ten caracteres semellantes en diversos puntos do planeta. Eiquí faremos mención ao entroido tradicional berciano. Referímonos ao entroido rural que aínda pervive con risco de desaparecer pola diversa casuística (despoboación, envellecemento, illamento…



Comezamos no Bierzo alto onde salientamos Noceda cos seus zarramacos vestidos de farrapos de roupas. O protagonismo é da súa vaca foira e do touro louco. Os animais vacúns foron os señores das montañas durante séculos. Outras localidades que festexan con cortexos animais son Santibáñez del Toral e Castropodame. Nesta última pasean o seu monigote enriba dun burro. Mentres en Igueña teñen o seu Maruxo, ese home vestido de muller que recorda a crítica sexual. Nos lugares gandeiros xorden figuras de pastores (Salientes) e nos industriais non faltan os mineiros tiznados de negro. Salientamos a Tremor coas súas famosas burras, figuras axigantadas que fan seus cortexos polos calexos, mentres repiten “burra, cantosa, marrana y asquerosa”. En Urdiales de Colinas as rondas serven para recadar comida polas casas que se consume no xantar máis comunal.

Pola zona ocidental do Bierzo, os maranfallos de Burbia. Eles fan pasarúas ao berro de “maranfallón, maranfallón, cara de gatín”. Os cortexos son pedigüeños de viandas, porta por porta, para facer depois as ceas comunais entre a veciñanza. As noites son iluminadas cos fachois tamén purificadores e non faltan os diaños temerosos. En Vilar de Aceiro córrese o entroido mentres se cisca cinsa ou fariña entre os veciños e visitantes. Diversión e agresividade mesturan o entroido. Hai que saber levar as brincadeiras propias destas datas porque é o prezo a pagar pola socialización tradicional. En Moreda os maragatos levan refaixos de muller, onde destacan personaxes coma a Frasca e A xoroba. As localidades de Sortes e s. Pedro de Olleros teñen os seus animais, a vaca e mailo touro,  coma símbolos gandeiros. 



Fronte ao silencio eclesial e regrado, o entoido berrador, “vello raiouco, nacido no couto, vello raiouco, nacido no couto, o día do entroido”. Por Valtuille, queiman o entroido, un moneco de palla, para o martes, mentres recitan “entroido peludo, orellas de burro”. Baixamos para atopar os carantoños de Oencia, onde plantan o pau de antroido, outro tanto acontecía en Lusío e Vilarrubín, co seu pao do meco. Mentres en Sobrado había unha batalla de fachas acendidas, entre os bos casados e os malos solteiros. Quen non recorda as xostradas e golpes que se reciben uns doutros. A limpeza non existe cando voa a cinsa do forno ou a fariña, tampouco faltan as picadas das formigas bañadas en lamas. A figuración maniquea no entroido de diversos xeitos.

Temos visto xa a impotancia da literatura oral no entroido con varios exemplos. A palabra compartida (canciois, coplas…) socializa tanto coma a diversión. Sabemos da importancia das caretas para reforzar o anonimato festivo, “en entroido, disfraz de coiro”. E visto queda a importancia do xantar comunal, mellor cun bo botelo! “entroidiño, comiches a carne, e deixaches o pan”. Todos ben saben o que acontecerá cando remate o bo entroido, o sosego obrigado e imposto, “entroido á raxeira, pascoa á lareira”. Mentres chega a represiva Coresma, que soe a música, “antroido, pandoiro, pasou por eiquí, tocando a gaita”.

A crítica social non falta no entroido, por iso os ataques represivos dos poderes. A política na diana máis crítica, “polo entroido, non hai partido, todo compatido”. As autoridades, obxetivo satírico, “o correxidor está perdido, que a xustiza está fuxida”. O caciquismo botado, “o gobernador, gran compoñedor eleitoral, seu concellal sempre servicial”. A Igexa non se librou dos ataques populares, “este é o Santo Entroido, é o santo verdadeiro, o que quere o Santo Entroido é que lle enchen o…



A resposta do poder sempre foi a represión, desde os altares ou coa xustiza civil parcializada. Os reis de España ben que se aplicaron en executar leis anticarnaval. Carlos V impuxo azotes e desterros contra os portadores d disfraces de carnaval (1523). Austrias e Borbones seguiron coas súas dinámicas represoras. O Código Penal de 1870 deixaba claro a súa oposición a levar máscaras. En tempos do franquismo, o Boletín oficial de León está cheo de sucesivas circulares contra o entroido, “suspendidas las llamadas fiestas de carnaval”, por orden del gobernador civil.

A Igrexa, sempre vixilante da súa moral. Os visitadores do bispo de Astorga, en Toreno, denunciaban que “los disfaces que suelen hacer algunas mozas en las noches de carnestolendas y otras con el abuso y apellido de farramecos” (1784). Foron moitas as localidades bercianas que tiveron que agocha as palabras entroido e carnaval para evitar as proibiciois, gobernativas e eclesiais, por iso utilizaron a expresión “festas de inverno” para burlar as autorizaciois.

O Bierzo, febreiro de 2024.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, enero 19, 2024

INFORME SOBRE EL GALLEGO DE EL BIERZO DE FALA CEIBE

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


EL IDIOMA GALLEGO DE EL BIERZO

ANTE EL CONSEJO DE EUROPA.

El Comité de expertos de la Carta europea de las lenguas regionales y minoritarias, del Consejo de Europa, ha venido a España y se está reuniendo con representantes de las lenguas minorizadas de la península. Cada 5 años el Consejo de Europa hace un seguimiento del cumplimiento de dicha Carta europea por parte de los estados de Europa. El miércoles 17 de enero de 2024 el Comité de expertos se ha reunido con representantes del idioma gallego, caso de A Mesa de Normalización Lingüística de Galicia, asociación que ha representado también al colectivo Fala Ceibe do Bierzo. Desde El Bierzo hemos elaborado un informe sobre el gallego para su presentación a dicho Comité de expertos.

INFORME SOBRE EL GALEGO DE EL BIERZO

PARA EL CONSELLO DE EUROPA

DEL COLETIVO FALA CEIBE DO BIERZO.

            El colectivo Fala Ceibe presenta el siguiente informe sobre la situación del idioma galego en la región de El Bierzo. Este trabajo será presentado ante el Comité de expertos del Consejo de Europa, para que conozcan las carencias del trato dado a la lengua gallega de El Bierzo.

CONTEXTO DE EL GALEGO EN EL BIERZO.

            El gallego está presente en la región de El Bierzo desde la baja Edad Media. La comunidad galegofalante se concentra hoy en la zona occidental. Ante la falta de encuestas sociolingüísticas no hay forma de saber el número de falantes, aún así se fijan 35.000 falantes de forma general. Sin embargo, habría que distinguir entre los dichos hablantes y los bercianos que son capaces de entender esta lengua que son muchos miles más del total de la población comarcal (119.000 en 2023). Nuestro idioma gallego sólo se ha normalizado en los ámbitos familiares, vecinales y rurales.



            Históricamente el idioma gallego está presente en El Bierzo occidental. Este territorio no es fácil de delimitar (por límites geográficos, toponimia o isoglosas lingüísticas). Por eso demandamos que se evite la delimitación geográfica restrictiva (ríos Cúa o Sil) y que se ejecute un criterio geográfico abierto y amplio (mitad occidental de El Bierzo).

EL RECOÑECEMENTO POLÍTICO-JURÍDICO.

            Tras décadas de demandas lingüísticas, hay dos textos legislativos que recogen  el reconocimiento del galego en El Bierzo. La Leyi orgánica del Estatuto de autonomía de Castilla y León, “gozará de respeto y protección la lengua gallega en los lugares en que habitualmente se utilice” (artículo 5.3). También se recoge el gallego en la Ley de la Comarca de El Bierzo (modificación de 2010) en un texto semejante (art. 1.4).

            Por supuesto, hemos demandado la cooficialidad del gallego en El Bierzo ante las Cortes Generales de Madrid, para alcanzar los mismos derechos lingüísticos que en Galiza. También se reclama la presentación de una Ley autonómica de protección de lenguas de Castilla y León que garantice unos mínimos derechos.    



GALLEGO EN LA ENSEÑANZA PÚBLICA.

            Nuesto idioma se puede estudiar de forma voluntaria en los centros escolares de El Bierzo, en los ciclos de infantil, primaria, secundaria, bachillerato y escuela oficial de idiomas de Ponferrada. El problema es que esta lengua no es de oferta obligatoria para los centros escolares de El Bierzo occidental. Esto significa que hay centros todavía que no ofertan la lengua gallega, por lo que muchos alumnos no pueden ejercer libremente a su demanda voluntaria de estudio de gallego. Demandamos pues que el gallego sea de oferta obligatoria en todos los centros de El Bierzo occidental.

GALLEGO EN LAS ADMINISTRACIONES PÚBLICAS.

            Ante la falta de cooficialidad del gallego en El Bierzo, no hay obligación de uso administrativo del gallego en las instituciones locales (Consejo comarcal, concejos y pedanías de las localidades). A escasez de medios económicos y personales de las instituciones locales impide políticas lingüísticas. Para superar estas carencias, demandamos la creación de un Servicio lingüístico por el Consejo comarcal que fomente el uso administrativo por los entes locales comentados.

            El Bierzo depende administrativamente de la Junta de Castilla y León y de la Diputación de León que no muestran interés político por el fomento del gallego. La comentada Diputación tiene el Instituto leonés de Cultura, la cual concede una mínima subvención para el gallego. La Universidad de León crea la Cátedra de estudios leoneses que ignora nuestro gallego en sus actividades. Hace falta una Ley autonómica de lenguas de Castilla y León que fije algunos derechos lingüísticos ante las administraciones (regional, provincial, comarcal, municipal y pedánea).



LOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN.

            Por supuesto, los medios de comunicación están todos en castellano. Solamente algunos digitales admiten el uso del gallego de forma ocasional a través de los escritos de los colaboradores. La compañía de televisión pública de Castilla y León ignora el gallego en sus emisiones para El Bierzo y Sanabria.

LA TOPONIMIA.

            La toponimia tradicional de El Bierzo occidental está presente en gallego, en el habla popular y en la documentación histórica medieval. Sin embargo la toponimia oficial está escrita en castellano. Incluso se nos obliga a tener la toponimia en castellano, por Ley autonómica del régimen local de Castilla y León (1998), “la denominación de los municipios habrá de ser en castellano, respetándose las denominaciones existentes (…) (art. 24.1).

GALLEGO EN LAS ACTIVIDADES ECONÓMICAS.

            La lengua está escasamente presente en las actividades económicas. Surge el gallego de forma ocasional en las marcas de algunos productos agrarios (vinos, hortícolas, frutícolas, etc).

LAS NUEVAS TECNOLOGÍAS.

            Resulta ser el espacio tecnológico un lugar de libertad lingüística. Por eso la presencia del gallego sin limitaciones (webs, redes sociales, blogues…). El resto de espacios públicos resultan controlados por los poderes políticos, económicos y mediáticos que impiden el uso del gallego, alegando que no hay demanda social.

O Bierzo, xaneiro de 2024.


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

lunes, enero 08, 2024

O CORREXIMENTO PONFERRADINO NO ALTO SIL.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL


O CORREXIMENTO BERCIANO NO ALTO SIL,

Por Xabier Lago Mestre.

Durante toda a Idade Moderna (séculos XVI ao XVIII) existíu a chamada provincia do Bierzo, cuxo principal oficial real foi o correxidor de Ponferrada. Este exerceu diversas funciois, coma xudiciais, fiscais, gobernativas, militares, etc. Nesta ocasión queremos pescudar nalgunhas intervenciois dos correxidores de Ponferrada fóra dos lindeiros da dita provincia berciana. Resulta lóxico pensar que a Coroa utilizase estes correxidores para executar as súas políticas en terriorios veciños, casos de Laciana, Maragatería ou Galiza, por seren as autoridades reais máis cercanas.

               Nas comarcas norteñas interviñan normalmente os correxidores do condado de Luna e da cidade de León, como representante xudicial real nesta zona. Nun documento do ano 1512, a raíña Juana determina que “ser cumplidero a mi servicio e a hexecuçion de la mi justicia e a la paz  e sosiego desa tierra mi merçed e voluntad es que agora e de aquí adelante hesos dichos valles anden y estén juntamente en el corregimyento de la noble çibdad de León (…)”.



   Apesar do dito, tamén podía intervir o correxidor de Ponferrada nestas comarcas. Así, os veciños de Laciana, no seu continuado conflito cos condes de Luna, alegan que “no se pudo encomendar la ejecución de una sentencia al bachiller Cerralbo, teniente del corregidor de la ciudad de León, porque la justicia real más cercana al valle era la de Ponferrada que estaba a cinco leguas más próxima que la de León” (agosto de 1554).

Como vemos os propios lacianiegos recurren á xustiza berciana. O historiador Pablo García Cañón argumenta que “la red clientelar del conde (Luna) era muy amplia llegando a extenderse incluso a los oficiales reales, tal era el caso de este criado suyo, que era (…) teniente por el nuestro dicho corygidor de la dicha çiudad de León”. Así pois, o poder señorial da familia Luna tiña unhas amplas redes corruptas, territoriais e funcionais.  

En 1555 o correxidor de Ponferrada intervén no preito entre os vasalos de Laciana e o seu señor conde Luna.  Na documentación lemos que  “el teniente del corregidor de la villa de Ponferrada (…), puso en posesión del portago a los lacianiegos (…), e hizo remate de los bienes del conde”. O conde de Luna quería apoderarse dos portos montañosos que eran utilizados polos gandos (vacúns e meirinas castelás) e  que lle reportarían máis cartos privados.  



Máis tarde o correxidor de Ponferrada pasou para Murias de Paredes, ante un novo conflito co conde de Luna, para executar unha sentenza por 90.000 maravedís (1557). Outro tanto acontecerá noutra intervención do dito correxidor en Páramo de Ribas del Sil, pola cal concede posesión dos seus portos a dito concello fronte ao conde de Luna (1569).  

               Noutra ocasión, os veciños de Lago de Babia tiveron un preito coas localidades de La Cueta, Quejo e Cacabillo ante o correxidor de León. Mais os veciños de Lago tiñan gañada unha carta de comisión para que o correxidor de Ponferrada puidese intervir no dito preito (agosto de 1536). Está clarexo que os veciños enredados procuraban a mellor defensa para os seus intereses na instancia xudicial máis convinte, neste caso a berciana, sen importarlles os problemas de competencias xudiciais ou territoriais.

               O concello de Laciana tivo numerosos preitos cos señores da familia Quiñones que dominaban as comarcas do Alto Sil. Mais estes preitos son caros para os concellos e os seus veciños pobres, por iso no ano 1528 o señor García Buelta pide licencia para facer repartimiento de 40.000 maravedís entre a súa veciñanza de cara a conseguir financiamento. Cando os diñeiros non chegan, hai que facer  unha carta de obrigación con certos veciños de Bembibre e Congosto, quen lles prestan 30.000 mrs. Esta devolución do prestado non se produce en tempo, e os prestamistas bercianos preitean ante e correxidor de Ponferrada (febreiro de 1529), para que éste executase a carta de préstamos que xa tiña prescrito. O correxidor intervén e mete no cárcere a varios veciños debedores até que pagaron os seus débitos e puideron regresar ás súas casas de Laciana.



FORZAS DOS MEIRINOS DO ADELANTAMENTO LEONÉS.

               O Adelantamiento do reino de León era un tribunal territorial que interviña coma segunda apelación xuisdicional nos señoríos. O alcalde maior do Adelantamiento tiña meirinos desprazados na provincia do Bierzo. Foi o caso do meirino Luís de Yebra quen tivo problemas coa condesa de Luna, Isabel Osorio, a cal lle acusou de “personas de mal bevyr e tiranos (…)”.

               Sabemos que o dito meirino Luís de Yebra reclamou o imposto chamado xantar aos habitantes de Palacios del Sil, sen embargo seus veciños rexeitaron o pago. Non pasou muito tempo sen que o meirino do Adelantamiento se presentase de novo a cobrar o trabuco, neste caso acompañado por “fasta dosientos onbres armados con diversas armas e entro de noche en el dicho lugar e quebrando  las puertas de las casas e firieron muchos de los vesinos del dicho lugar e levaron presos quatro vecinos dellos entre los quales llevaron al alcalde del dicho lugar … a una fortaleza del dicho conde de Benavente que es en El Bierzo e a los quales… rescato por diez myll mrs (…)”. Comprobamos polo documento a dependencia do meirino do seu mentor o conde de Benavente que competía cos condes de Luna polo poder territorial. Ante esta situación comisiónase ao bacheller Tomás de Valdolunas, correxidor da vila de Ponferrada, para investigar este conflito xurisdicional (1493). Segundo todo o visto, o correxidor berciano foi comisionado xudicial e gobernativo nas comarcas do Alto Sil.

               Do ano 1679 sabemos que o correxidor de Ponferrada remesou información a Villamatín de Ribas del Sil sobre un mandato real de carácter relixioso. Trátase de que a Coroa de Castela ordena que se fagan festas en honra de certos santos coma forma de loitar contra a peste. “Mandar que los lugares del rreino que no tuvieran botada fiesta de guardar san Roque y san Sebastián como abogados de la peste lo boten, precediendo de la licencia y autoridad de los prelados que en tal caso se requiere”. O Rei e a Iglexa condicionando o lecer dos seus súbditos e feligreses.

O Bierzo, febrero de 2024.

 

 

 



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es